Moet ons vandag nog Geloftedag vier?
Indien wel, bring dit nie verdere rasseverdeeldheid in Suid-Afrika nie?
En wie moet geloftefees vier?

Al meer en meer mense voel deesdae dat dit nie meer gepas is om Geloftedag te vier nie. Die hoof rede is waarskynlik omdat dit polities inkorrek skyn te wees – hoe kan ’n mens elke jaar ’n oorwinning vier waar jy 1000^e van jou mede landsburgers doodgemaak het? Dit kan net verdeeldheid bring. Voorbeelde wat gebruik word, is:

• Hoe sal Christen Amerikaners voel as Amerikaanse Moslems elke jaar Al-Kaïda se sukses vier van 11 September 2001?
• Hoe sal Amerikaners voel as Japan Pearl Harbour dae vier?
• Of as Duitsland Nazi-dae het?

Bloedrivier anders

Bogenoemde voorbeelde is nie geldige vergelykings nie. Kom ons skets ’n ander scenario: Veronderstel daar was ’n insident waar ’n groep Jode die Nazi’s uitoorlê het tydens die Holocaust tydens die 2^de wêreldoorlog: ’n groot aantal Nazi’s is dood en die resultaat is dat daardie Jode nie in die strafkampe omgekom het nie.

Nou lyk die prentjie skielik baie anders. Wat sou jou gevoel daarteenoor gewees het? Sou jy dit elke jaar saam met die Jode kon vier en bly wees daaroor, of val dit ook onder dieselfde kategorie as die eerste voorbeelde hierbo?

Bloedrivier was ’n totaal ander geval as die voorbeelde hierbo:

• Die Boere was by verre in die minderheid (~470 Voortrekkers teenoor 10000 tot 20000 Zoeloekrygers).
• Anders as die bogenoemde voorbeelde, was dit selfverdediging.
• Die Boere het God om hulp geroep en God het met ’n ongelooflike wonderwerk ingegryp (3 Boere beseer/gewond teenoor meer as 3000 Zoeloes wat gesneuwel het).

Die gelofte wys watter gesindheid onder die Boere geheers het:

“Hier staan ons voor die heilige GOD van hemel en aarde om ’n gelofte aan Hom te doen dat as Hy ons sal beskerm en ons vyand in ons hand sal gee, ons die dag en datum elke jaar as ’n dankdag soos ’n sabbat sal deurbring, en dat ons ’n huis tot sy eer sal oprig waar dit Hom behaag, en dat ons ook aan ons kinders sal sê dat hulle met ons daarin moet deel tot nagedagtenis ook vir die opkomende geslagte want die eer van Sy naam sal verheerlik word deur die roem en die eer van oorwinning aan Hom te gee.”

Dus, indien daar mense is wat Geloftedag met ander motiewe vier, is dit húlle wat verkeerd is; dit maak dit nie verkeerd om Geloftedag vir die regte redes te vier nie.

Ons kan tog nie die Christelike geloof verwerp omdat daar sommige mense is wat hulleself Christene noem, maar nie soos Christene optree nie.

Bybelse voorbeelde

Daar is baie voorbeelde in die Bybel waar God bonatuurlik ingegryp het om onderdruktes of minderheidsgroepe te beskerm:

• In Eksodus 12:14 sê God: “Hierdie dag moet vir julle ’n gedenkdag wees. Julle moet dit as ’n fees tot eer van die Here vier. Vir julle nageslag moet dit ’n vaste instelling wees wat hulle moet vier.” Hierdie kan baie goed vergelyk word met Geloftedag: Die Israeliete was die onderdruktes en God het met ’n reeks wonderwerke ingegryp om hulle te verlos van die Egiptenare. Dit het ingesluit dat baie Egiptenare gesterf het: nie net die eersgeborenes nie, maar ook het farao se hele leërmag in die Rooisee verdrink. Vandag vier baie Joodse Christene nog Pasga. Moet hulle nie daarmee stop nie, omdat dit anti-Egipties is?
• Rigters 4: “(3)Hy (Sisera) het nege honderd ysterstrydwaens gehad en hy het die Israeliete twintig jaar lank verdruk. Daarom het hulle tot die Here geroep om hulp.” En God het vir hulle uitkoms gegee (wat ingesluit het dat baie mense van Sisera, hy ingesluit, dood is).
• Rigters 6-7 vertel die geskiedenis van Gideon. God gryp in met ’n wonderwerk en bewerk dit so dat die Midianiete vir 300 man skrik en mekaar doodmaak (Rigters 7:22).
• Kyk wat sê Dawid in 1 Samuel 17: (45)Maar Dawid sê vir die Filistyn: “Jy kom na my toe met ’n dolk en ’n spies en ’n swaard, maar ék kom na jou toe in die Naam van die Here die Almagtige, die God van die linies van Israel, wat jy verkleineer het. (46)Vandag sal die Here jou in my mag oorgee sodat ek jou kan verslaan en jou kop van jou lyf afkap. Dan sal ek vandag nog die lyke van die Filistynse laer vir die roofvoëls en vir die wilde diere gee, sodat die hele wêreld kan besef dat Israel ’n God het. (47)Dan sal hierdie hele skare besef dat die Here nie deur swaard of spies verlos nie, maar dat die oorlog aan die Here behoort en dat Hy julle in ons mag oorgee.” Die Voortrekkers was nie naasteby so arrogant soos Dawid nie.
• In 2 Konings 7 gryp God ook bonatuurlik in om die Israeliete te verlos toe hulle in groot nood verkeer: “(6)Die Here het die Arameërs in die kamp die geluid laat hoor van strydwaens, perde en ’n groot leër. Hulle het vir mekaar gesê: “Die koning van Israel het die konings van die Hetiete en van Egipte gehuur om ons aan te val.” (7)In die skemer het hulle op die vlug geslaan. Hulle het die hele kamp net so gelos soos dit was, tente, perde en donkies, en vir hulle lewe gevlug.”
• In 2 Konings 18-19 daag die Assiriërs vir Hiskia. Hiskia roep egter tot God in 2 Konings 19 en God bewerk uitkoms met ’n wonderwerk: (6)sê hy vir hulle: “Julle moet vir julle koning sê: So sê die Here: Moenie bang wees oor wat jy gehoor het, hoe die amptenare van die koning van Assirië My gelaster het nie. (7)Ek gaan hom onrustig maak, sodat hy na sy land toe sal teruggaan wanneer hy daarvandaan ’n berig kry. Ek sal hom in sy eie land laat doodmaak.”
• En in 2 Kronieke 20: (2)Josafat het berig gekry: “’n Groot menigte van oorkant die Dooie See, van Edom af, het teen u opgetrek. Hulle is al by Gaseson-Tamar, dit is En-Gedi.” (3)Josafat was bang en het by die Here hulp gesoek. Hy het ’n vasdag in die hele Juda uitgeroep, (4)en die Judeërs het bymekaargekom om die hulp van die Here te vra. Uit al die stede van Juda het hulle gekom om die Here se hulp te vra. (En verder)

’n Gelofte vir eie gewin?

Mag ’n mens ’n gelofte aan God maak vir eie gewin? Is ’n gelofte aan God nie ’n poging om God se arm te draai sodat jy jou sin kan kry nie?

‘n Mens kan seker maklik in die versoeking wees om so iets te doen; daarom moet geen mens sommer net ’n gelofte aan God maak nie. Ek glo egter dat God jou kan lei om wel ’n gelofte te maak. Die feit dat God wel gehoor gegee het aan die Boere se hulpkreet, is heelwaarskynlik ’n bewys dat hulle motiewe suiwer was en dat hulle wél deur God gelei is om die gelofte te maak.

Verder is daar ook ander gevalle in die geskiedenis waar volke ’n eed aan God gemaak het om hulle te help. Kyk byvoorbeeld die geval in Oberammergau waar mense ’n eed aan God gemaak het, sou Hy hulle spaar van ’n plaag.

Positiewe gevolge

Daar was nog ander positiewe nagevolge van hierdie slag:

• Sonder Bloedrivier kon Dingane nog baie Boere én ander swart volke vermoor het – daar is baie ander swart volke wat baie dankbaar was vir Bloedrivier. Met Bloedrivier was Dingane se mag gebreek en daarmee sy moordlustigheid.
• God het moontlik Bloedrivier gebruik om die ongeregtigheid te straf op Piet Retief se moord. (Kyk ook Die Bybel oor Doodstraf en Om God en die Bybel te verstaan.)
• Voor Bloedrivier was daar Britse sendelinge wat onder die Zoeloes gewerk het, maar hulle was baie onsuksesvol. Na Bloedrivier het baie meer Zoeloes tot bekering gekom.
• Na Bloedrivier het die Voortrekkers en Zoeloes in vrede saamgeleef.

Hoe moet Geloftedag gevier word?

Afrikaners kan baie maklik in die versoeking kom om Geloftedag te gebruik om ons eie beuel te blaas; om onsself daaraan te herinner dat ons glad nie so sleg is nie. Daar is immers baie mense wat baie goeie dinge van die Boere gesê het:

“The Americans fight for a free world, the English mostly for honor and glory and medals, the French and Canadians decide too late that they have to participate. The Italians are too scared to fight; the Russians have no choice. The Germans for the Fatherland. The Boers? Those sons of bitches fight for the hell of it!” – American General, George “Guts and Glory” Patton

“Take a community of Dutchman of the type of those who defended themselves for fifty years against all the power of Spain at a time when Spain was the greatest power in the world. Intermix with them a strain of those inflexible French Huguenots, who gave up their name and left their country forever at the time of the revocation of the Edict of Nantes. The product must obviously be one of the most rugged, virile, unconquerable races ever seen upon the face of the earth. Take these formidable people and train them for seven generations in constant warfare against savage men and ferocious beasts, in circumstances in which no weakling could survive; place them so that they acquire skill with weapons and in horsemanship, give them a country which is immanently suited to the tactics of the huntsman, the marksman and the rider. Then, finally, put a fine temper upon their military qualities by a dour fatalistic Old Testament religion and an ardent and consuming patriotism. Combine all these qualities and all these impulses in one individual and you have the modern Boer.” – Sir Arthur Conan Doyle

“Give me 20 divisions American soldiers and I will beach Europe. Give me 15 consisting of Englishmen, and I will advance to the borders of Berlin. Give me two divisions of those marvelous fighting Boers and I will remove Germany from the face of the earth.” – Field Marshall Bernard L. Montgomery, Commander of the Allied forces during WWII.

“The individual Boer, mounted, in a suitable country, is worth four or five regular soldiers.” – Winston Churchill

Dit is so dat Bloedrivier al in die verlede gebruik is om Afrikaner nasionalisme te vier. Dit is egter glad nie hoe dit moet wees nie. Eerstens is die Boere geensins sonder foute nie: die Boere het ook maar ’n geskiedenis van verraad en ander negatiewe dinge soos apartheid. Blykbaar het Andries Pretorius, wat die gelofte ingestel het, nie Geloftefees getrou herdenk in die jare na die slag nie. En tweedens sou die Boere niks wees as God hulle nie gehelp het nie – ons het niks om op te roem nie (net soos Paulus in 1 Korintiërs 1:29,31: (29)Voor God het geen mens dus iets om op te roem nie. … (31)Daarom, soos daar geskrywe staan: “Dié wat wil roem, moet in die Here roem.”). En dit is wat gevier moet word – dat God by die Boere was en sal wees as ons aan Hom vashou.

Maar selfs so ’n benadering kan moontlik bietjie verdeling bring onder Suid-Afrikaners (alhoewel daar seker niks fout is met nasietrots nie, solank nasietrots sekondêr tot God bly). Daar is egter ’n manier om na Geloftedag te kyk sodat selfs Zoeloes dit saam met ons kan vier: Dit is om die feit te vier dat God ingegryp het toe ’n volk, wat in diep nood was, na Hom geroep het. Dus gaan dit nie oor die Boere wat die Zoeloes verslaan het nie, maar gaan dit oor ’n groep mense wat tot God geroep het in hulle nood en God het uitkoms gegee. ’n Baie goeie maatstaf om te bepaal of Geloftedag reg gevier word is om die vraag te vra of ’n Zoeloe ook tuis sal voel in ’n Geloftediens.

Wie moet Geloftefees vier?

Daar is mense wat sê dat hulle nie gebind kan word deur ’n gelofte wat namens hulle geneem is in 1838 nie. Dit mag moontlik waar wees. Ek dink jy het ’n keuse of jy dit wil vier. Jy hoef nie jou geskiedenis te gaan navors om te bewys dat jy nie familie gehad het wat by Bloedrivier was nie en daarom hoef jy dit nie te vier nie. Maar ek dink dit sou die verkeerde gesindheid wees. Ek kan my indink dat alle Voortrekkers op 16 Desember 1839 (die jaar na Bloedrivier) Geloftefees gevier het, selfs al was hulle nie daar nie, want dit is ’n fees tot eer van ons genadige God – Hy het gehelp toe daar nood was.

Daar is ook baie voorbeelde van mense wat lank na Bloedrivier na Suid-Afrika toe gekom het en ook Geloftedag vier omdat hulle dit vir die regte redes doen; omdat hulle dit ook vier soos ons vandag die dele in die Bybel vier waar God uitkoms vir Sy volk gegee het.

Daarom dink ek dat enige Christen tweekeer moet dink voor hulle dit nie vier nie, mits dit reg gevier word – mits aan God al die eer gegee word.

Ten slotte

Dit is so dat geloftefees al in die verlede misbruik is om Afrikaner nasionalisme te bevorder, maar ongeag hoe geloftefees misbruik is in die verlede en hoe dit soms nog misbruik word, dit kan op die regte manier gevier word: Nie net moet dit ’n fees wees waar God die eer gegee word omdat Hy met ’n wonderwerk ingegryp het nie, maar dit moet ook gebruik word om Christene aan hulle rol in Suid-Afrika te herinner. Net soos die Voortrekkers en hulle afstammelinge ’n baie groot rol gespeel het in Suid-Afrika in terme van die verspreiding van die evangelie asook ekonomiese opbou, moet Christene daaraan herinner word aan hulle taak om ligdraers vir Christus te wees vir ander, maar ook om ekonomiese welvaart te skep vir almal.

Kyk ook

• Bloedrivier (Amptelike webblad)
• DVD: “Die Slag van Bloedrivier”: Hierdie DVD is tweetalig beskikbaar en word gewys en verkoop by die Bloedrivier museum en ook die Voortrekkermonument. In Junie 2012 was die prys R165. Vir verdere navrae oor die DVD, gaan na bloedrivier.org, kontak ons of kontak die Voortrekkermonument by museum@voortrekkermon.org.za.
• Slag van Bloedrivier (Wikipedia)
• Geloftedag en die toekoms van die Afrikaner, dr Willie Marais, 1995
• Geloftedag…en die Slag van Bloedrivier, Juig!, Desember 2009, deur dr Peter Hammond
• Geloftedag of Versoeningsdag? (Ditsem.net)
• Waarom nog Geloftedag? (Leopold Scholtz)
• Geloftedagprediking (DH Groenewald, 1973)

Bylaag A

Op Sondag 5 Augustus 2012 het Flip Loots die volgende op RGS aangebied:

5 Augustus 642nC is die sterfdatum van Koning Oswald Æthelfrithingvan Northumbria, Engeland. As jong elfjarige seun het hy na Skotland gevlug na sy pa se dood waar die monnike van Columba hom tot geloof in Jesus Christus gelei het.

In 633 word Oswald koning van Northumbria na die afsterwe van sy oom, koning Edwin, aan die hande van twee vyandige leiers, Penda en Cadwallon. Oswald het besluit om die vyand te verdryf. In sy klein weermag was daar min wat Christus geken het. Op die vooraand van die geveg, het Oswald ’n kruis opgerig en terwyl hy dit vashou, uitgeroep: “Kom ons kniel en bid dat die enigste almagtige en ware God ons die oorwinning oor ons vyand sal gee omdat ons veg vir ons lewens en vir ons land.” Ten spyte van die oormag, het Oswald die geveg gewen en mense het hulle tot die Here bekeer. Oswald het sendelinge uit Skotland laat kom om sy mense in die geloof te onderrig en kerke is oral gevestig.

Koning Oswald was bekend daarvoor dat hy ’n gebedsman was. Hy is in ’n laaste geveg met sy vyand, Penda van Mercia, dood. Net voor hy gesterf het, het hy weer gebid, dié keer dat God die siele van sy soldate sou spaar.

Bylaag B: Slag van Bloedrivier vs Slag van Isandlwana

Tydens die Slag van Isandlwana (41 jaar na die Slag van Bloedrivier) het die Zoeloes die Engelse ’n slegte knou toegedien. In daardie slagveld was daar baie meer Engelse soldate in vergelyking met die Slag van Bloedrivier. Dit is ’n verdere aanduiding dat ’n mens met Bloedrivier met ’n wonderwerk te doen gehad het.

	Slag van Bloedrivier 16 Desember 1838		Slag van Isandlwana 22 Januarie 1879 (41 jaar later)
Opponente	Zoeloes	Voortrekkers	Zoeloes	Britte
Getalle	10 000	464	20 000	8 000
Getalverhouding	20	1	2.5	1
Lewensverlies	3 000	0	1 000	1 300