Kyk Opsomming: God is vrou, “Heilige prisma” tydens legitimasiediens op 29 Maart 2021 vir die agtergrond van hierdie artikel.

*******

Kan ons na God as vroulik verwys? | Maroela Media

Deur Kobus Kok

16 April 2021

Die NG kerk is weer in die sop. Op Facebook gons dit hierdie week nadat een van die twee vroulike predikante wat die nuwe proponente van Stellenbosch se legitimasieplegtigheid behartig het, onder meer na God as “haar” oftewel in vroulike terme verwys het. Een van die dominees noem “[dat] God drie-enig háár verbond bevestig, of sý verbond, hoe jy dit ook al sien…”

Op Facebook merk mense op: “Wat gaan aan met die NG Kerk?” …. “SATAN SE WERK!!!” en nog ander meen “Dis nou wat daarvan kom as mens eers vrouepredikante toelaat”. Ander skryf “Hierdie video beeld die skokkende verval in die NG Kerk pragtig uit”.

Het ds. Melanie Thirion van die Stellenbosch legitimasieplegtigheid buite die lyne beweeg van dit wat binne die Bybel en vroeë kerk oor God gesê is?

Kom ons kyk en dink na.

Die bekende en geliefde biskop Klemens van Alexandrië, ’n leermeester van Origenes, was ’n invloedryke vroeë kerkvader wat geleef het rondom 150-215 n.C. Daar is verskeie geskrifte van Klemens wat vir ons behoue gebly het. Een so ’n geskrif handel oor die sogenaamde “Redding van die ryk man”.

In hoofstuk 37 praat hy in roerende vroulike terme oor God: “En God self is liefde; en uit liefde vir ons het hy vroulik geword. In sy onuitvoerbare wese is Hy Vader; in sy medelye met ons het hy moeder geword. Die Vader het deur liefde vroulik geword; en die groot bewys hiervan is Hom wie Hy self verwek het; en die vrug wat deur liefde voortgebring word, is liefde.”

Vir Klemens is God in sy wese Vader, maar in sy medelye, moeder. Beide Vader en Moeder is metaforiese taal. In die antieke paternalistiese wêreldbeeld was die vaderbeeld altyd dominant en primêr, veral by die Jode en die eerste Joodse Christus-volgers. Maar tog in die Ou en die Nuwe Testament word die ervaring van God en sy handelinge soms ook op boeiende en poëtiese taal uitgebeeld in vroulike terme, konsepte en metafore (sien Psalm 36:7; Psalm 75:1; Psalm 63:7; Psalm 91:4; Rut 2:12; Mattheus 23:37; Lukas 13:34).

Ek onthou dat ek destyds as student by ’n gerespekteerde professor wat deur baie seer in die lewe was, se kantoor ingestap het. Teen sy muur was ’n skildery van Rembrandt se Verlore Seun. Een dag het hy oor Henri Nouwen gepraat en hoe dié daarop wys dat in Rembrandt se skildery die hand van ’n man en die hand van ’n vrou uitgebeeld word. Vir Nouwen is dit simbolies van God se twee kante. Die moederlike kant van God as metafoor is net so belangrik as die vaderlike kant van God met kenmerkende metafore soos rots en burg.

Uiteindelik is beide kante by implikasie metaforiese taal. Lakoff en Johnson se sosiokognitiewe metafoorteorie verduidelik hoe dit wat ons oor die onbekende (soos God) wil sê, altyd saamhang met iets wat vir ons bekend is (soos ’n vader/pottebakker, rots, herder, vaste burg, ensovoorts). Dus, ons vat ’n bekende konsep van ’n rots en verduidelik dan wie God is om die punt te illustreer van soliede basis. Die kerkvaders beskryf God metafories in terme van vroulikheid om die punt te maak dat God geboorte geskenk het aan sy eersgebore Seun, homself oor ons ontferm, dat hy ons koester, en dat hy met sy vroulike kant soos ’n hen haar vlerke oor ons vou en ons beskerm. Klemens was nie in stryd met die gesaghebbende Christelike geskrifte nie.

Waaroor ons diep moet nadink, is dat alle spreke oor God by implikasie kultureel-gebonde metafore is. In die antieke paternalistiese kulturele wêreld, soos die antieke Mediterreense antropologie ons wys, was daar ruimte vir manne en ruimte vir vroue – en was dit meer afgebaken en geskei as vandag. Mans was sterk en vroue het versorg (met enkele uitsonderinge). Vir die Jode en eerste Joodse Christus-volgers was dit belangrik om ’n sterk God te hê. Maar soms het hulle ook ten diepste die vroulike aspekte van God met metafore uitgebeeld. Let wel, beide kante, maar met ’n dominante manlike voorkeur wat ons in antieke Mediterreense antropologiese terme moet verstaan omdat dit die ontstaanskonteks was.

Die Bybel en vroeë kerk se gebruik van vroulike metafore help my baie in my gebedslewe en wandeling met God. Ek bid byvoorbeeld Psalm 91:4 en dan sal ek byvoorbeeld, sê maar tien minute, net stilstaan by die vroulike konsep van God se vlerke wat soos ’n moeder hen my van alle kante ontvou. Maar, as ek eerlik is, meng ek verskillende metafore in my gedagtes as ek so bid. Ten diepste dink ek steeds aan God as man heel bo, maar meng dit met metafore wat vroulik is asof dit dan uit God die Vader se hand uit kom. Vir my word God nooit heeltemal vrou nie. Dink bietjie na oor wat in jou eie gedagtes gebeur as jy met die hen-tekste in die Ou Testament bid.

Daar is tans ’n internasionale golf van feministiese, post- en antikoloniale ideologie wat inherent deel is van die Zeitgeist waarin ons leef. Hierdie ideologieë is gefundeer op ’n filosofiese basis wat inherent tradisionele gesagstrukture wil uitdaag en dekonstrueer met die oog op ’n nuwe vorm van gelykheid en wedersydse respek. Vroue in kerklike leierskap getuig dikwels hoe moeilik dit vir hulle in die Afrikaanse paternalistiese stelsel is. Bemoedigend vir my is dat Suid-Afrika jare voor is by lande soos België as dit kom by vroue in kerklike leierskap.

Stef Bos droom in een van sy liedere dat die wêreld op sy kop is en vroue aan die mag, en sê: “Het was mooier dan ik dacht… de wissel van de wacht…” Ook ek dink dis tyd dat vroue in kerklike leierskap ’n sterker rol speel. In hierdie opsig inspireer lande soos Skandinawië mens baie. Daar kom ook ’n tyd, soos by laasgenoemde, dat feministe meer gebalanseerd en inklusief raak. Aristoteles het al duisende jare gelede opgemerk dat met ’n goue balans en respek mens baie verder kom as met ekstreme.

Ek dink nie dominee Melanie Thirion het probeer om feministies-ekstremisties uit te daag nie, maar het eerder gepoog om inklusief te wees. Ek vind dit egter baie jammer dat gelowiges in die naam van God op byna ekstremistiese wyse simboliese geweld teen haar pleeg.

Voor ons mekaar kruisig, moet ons miskien Richard Rohr se insigte bedink. Hy skryf êrens dat met hierdie tipe dinge mense dikwels besig is om hul eie onopgeloste skadu’s te projekteer. As iets jou baie ontstel, gaan dink dus eers wat binne jóú aan die gebeur is en met watter onopgeloste skadu’s jy eintlik mee besig is wat nog nie heeltemal “klaargemaak” het nie.

Ons mag ’n klankbord wees vir mekaar, maar ons moet mekaar nie met veerpyltjies kruisig nie.

• Kobus Kok is professor in Nuwe Testament-studies en mededirekteur van die Navorsingsentrum vir Vroeë Christendom (RCEC) aan die Evangeliese Teologiese Fakulteit (ETF) in Leuven, België.