Kyk ook: Dolf Britz Resensies op Ben du Toit se boek God? Geloof in ’n postmoderne tyd Die Trojaanse Perd in die NG Kerk Perspektiewe oor Teologiese veranderings binne die NG Kerk oor die afgelope ongeveer vyftig jaar (Hanan Viljoen)

Die volgende artikel van prof Dolf Britz van die Universiteit van die Vrystaat, kom uit Vox Viva Desember 2007.

************

Op watter tak? Iets oor die standpunte rondom Skrifbeskouing by die NG Kerk gedurende die afgelope 50 jaar

“Welliswaar spreek die Woord van God ons toe in menslike taal, d.w.s. ’n openbaringsmiddel wat die korrelaat van ons bevatlikheid is; maar deur die theopneustiewonder is hierdie openbaring waar en staan dit ook in die teken van wat die reformatore genoem het perspicuitas, duidelikheid…. Dit is openbaringsmiddel waardeur God die geloof werk.” – FJM Potgieter, 1954.[1]

“So ’n benadering is onwetenskaplik en ontdaan van enige integriteit. … Die grondprobleem met so ’n standpunt is dat ’n mens jou nie op iets self kan beroep om hierdie iets te verifieer (reg te bewys) nie (x kan nie gebruik word om x te bewys nie) … Hier is nie ’n “objektiewe arbiter” wat die saak kan besleg nie.” – Ben du Toit, 2000.[2]

In die teologiese nadenke van die NG Kerk oor die Bybel het die mening wat in Ben du Toit se oortuiging hierbo verwoord word, bygekom en aanhang verwerf. In die gevolglike debat oor hierdie ommekeer in die Skrifbeskouing, het kerklike en teologiese spanning opgelaai. Hierdie artikel stel die ommekeer aan die orde. Om daarmee aan te toon dat die NG Kerk hierin gekonfronteer word met ’n saak wat aan die kern van sy bestaan lê.

1. DESTYDS, IN DIE VYFTIGER JARE

Destyds, toe die jong doktor Pieter Verhoef op 4 Desember 1950 by sy intrede as professor aan die Kweekskool op Stellenbosch “iets oor die teks van die Ou Testament”[3] wou sê, het hy beklemtoon dat daar in resente tye “nuwe insig in en waardering van die openbaringskarakter van die Ou Testament” gekom het.[4] Daarmee is die Ou Testament uit die greep van die Wellhauseniaanse naturalistiese (rekonstruktiewe) uitgangspunt “met ’n konsekwente loëning van ’n besondere bonatuurlike openbaring en ’n ingrypende devaluering van die betekenis en waarde van die Ou Testament” losgemaak.[5] Die nuwe dosent kon dus in die gees van hierdie nuwe waardering, die manier waarop hy sy dissipline sou beoefen, konfessioneel en vakkundig aan die orde stel. Dit doen hy deur aansluiting te vind by die oortuiging van Kuyper dat die Here wel toegelaat het dat die oorspronklike geskrifte van sy openbaringsorgane verlore gegaan het, maar dat ons nie mag vergeet nie dat die Heilige Skrif ook wat sy teks betref, voorwerp van die providentia specialisma gebly het.[6] Dit leer die geskiedenis van die Hebreeuse teks self ook. “Die Here het alle dinge so beskik dat die kennis en die sekerheid van die waarheid vir die kerk van Christus ongeskonde gebly het.”[7]

So het die Stellenbosse Ou Testamentikus die oortuiging van die NG Kerk dat dit in die Skrif allereers om die openbaring van God gaan, ge-eggo. Verklaringsmetodes waarin ’n “totale verménsliking van die Woord van God”[8] op die spits gedryf is “om die heil vir die moderne mens aanvaarbaar te maak” het by die Kerk nie navolging gevind nie. Aan die realiteit van ’n bonatuurlik openbaring[9] is vasgehou, sodat die oorheersende vraag steeds was “hoe moet die Bybel vir die hedendaagse mens vertolk word sodat die Woord van God ingang mag vind?”[10] Die eksegeet, merk nog ’n jong teoloog en Nuwe Testamentikus JL de Villiers in hierdie trant op, staan voor die tweesprong: hy aanvaar die Woord van God as geïnspireerd deur die Gees van God en dat dit daarom absolute gesag het, òf dit is ’n gewone boek wat volgens gewone hermeneutiese reëls, geldig vir alle boeke, uitgelê moet word.[11] Eersgenoemde is die “vooroordeel” waarvan die gereformeerde eksegese uitgaan. Vir die eksegese, teken hy aan, het hierdie uitgangspunt bepaalde konsekwensies. Die Skrif is die Woord van God omdat hy dit self sê. Hy moet om sy eie ontwil geglo word. Die grond vir sy geloofwaardigheid lê in homself. Die Skrif gee dus eie reëls aan vir sy uitleg: scriptura sui ipsius interpretes. Die eksegeet aanvaar gevolglik dat die Skrif die Woord van God is op getuienis van die Skrif self en hy doen dit in die geloof. Hy aanvaar ook die diepere sin van die Skrif, die wesenlike inhoud wat die Gees gelê het in die woorde voor ons. Laastens vorm die Ou en Nuwe Testament as ’n eenheid die Woord van God.[12]

Naas die standpunte van Verhoef en De Villiers, lewer die kritiek van FJM Potgieter[13] op “Die Skrifbeskouing van Barth” ook waardevolle insig oor hóé die Skrif gedurende die jare 50 in die NG Kerk gesien is.[14] Potgieter kan nie, soos Barth, aanvaar dat die Bybel ménsewoorde – vol foute en feile – is, en as sodanig regmatige objek van kritiek moet wees nie. “Welliswaar spreek die Woord van God ons toe in menslike taal, d.w.s. ’n openbaringsmiddel wat die korrelaat van ons bevatlikheid is; maar,” so verantwoord hy homself, “deur die theopneustiewonder is hierdie openbaring wáár en staan dit ook in die teken van wat die reformatore genoem het die perspicuitas, duidelikheid. Die Skrifwoord is meer as teken, dit is openbaringsmiddel waardeur God die geloof werk.”[15] Hy gee toe dat ’n méns hierdie boek kan hanteer, maar daarmee beskik hy nie oor die majesteit van die openbaringsinhoud nie.[16] Die stelling van Barth dat die Skrif ter selfdertyd Woord van Gód en ménsewoord is, is onhoudbaar. Volgens die selfgetuiens van die Skrif, skryf Potgieter, bly dit slegs Góds woord. Die inkleding daarvan in menslike taal maak dit tog nie ménsewoorde nie. In die Bybel “kom ’n nuwe wondergeheel tot stand, die lewende en kragtige geskrewe woord.”[17] “Die Skrif bly die Woord van God … al is dit ter wille van ons in menslike taalvorm gestel, net soos Christus God gebly het, al het Hy as Middelaar ter wille van ons die menslike natuur aangeneem,”[18] verduidelik hy. Hierin lê die wonder – die Woord kom tot ons in verswakte menslike taal, maar sonder feile. Net soos Christus ’n verswakte menslike natuur aangeneem het, maar onsondig gebly het.[19] Die teboekstelling van die Skrif is deur die soewereine genade van God onder beademing van die Heilige Gees sonder feile daargestel. Die Skrif is self objek van die theopneutsie en word daarom nooit stagnant nie. In aansluiting by Calvyn onderstreep Potgieter dat die Skrif sy eie krag het en dit word in ons harte deur die Heilige Gees beseël.[20] Uiteindelik is sy gevolgtrekking dat wanneer die Skrif as openbaring aangetas en gerelativeer word, alle grense dan ook verdoesel en die antitese tussen vrysinnig en behoudend oorboord gegooi is.[21]

Uit die benadering en standpunt van bogenoemde twee biblioloë en dogmatikus gee goeie blyke van van die manier waarop oor die Bybel as Woord van God toentertyd in die NG Kerk gedink is. Dit word immers deur talle ander artikels[22] en standpunte in Die Kerkbode[23] en ander publikasies[24] gerugsteun. Toe Die Gereformeerde Vaandel in Desember 1959 sy nuwe NGTT baadjie aantrek, was die redaksie byvoorbeeld ook oortuig dat die enigste toetssteen wat by die keuring van bydraes aangelê sal word die Skrifopenbaring is soos deur die NG Kerk in ooreenstemming met en in die verlengde van die Drie Formuliere van Enigheid verklaar en toegepas word.[25] Dit is gevolglik duidelik dat die openbaringskarakter en oorsprong van die Skrif as Woord van God voorop gegaan het. Eintlik was dit die doelbewuste konfessionele voorveronderstelling waarmee die Skrif gelees en verstaan is. Hoewel daar opvallend min na die aanvaarde belydenisskrifte verwys word, met name na Artikels 5-7 van die Nederlandse Geloofsbelydenis, kom die oortuiging met betrekking tot die Skrifbeskouing, sy gesag en wat hy leer, saaklik daarmee ooreen.

2. VYFTIG JAAR LATER …. DIE OMMEKEER

Nagenoeg 50 jaar later, op 18 Mei 2001 om presies te wees, vind die ervare en vertroude emeritus-teoloog van die NG Kerk, professor PA Verhoef, dit nodig om in Die Kerkbode iets oor die Skrifverstaan van “ons vriende, die sogenaamde postmoderniste,” aan te ken.[26] Juis omdat ’n goeie vriend van hom, “met die Bybel onder die arm op pad na sy siek moeder, vir my sê dat dié Bybel vir hom die ene raaisels is.” Hulle Bybelstudiekring het ’n gespreksgroep oor die Bybel geword. Vir die afgetrede hoogleraar was dit belangrik of die vriend nie sy geloof verloor het nie? Dié het hom verseker dat hy nog vas in God glo. “My antwoord,” skryf Verhoef, “was dat hy nie sonder die Bybel in God sou kon glo nie.” Op ’n veelseggende manier van sy eie, stel die gerespekteerde Stellenbosser nie net ’n teologiese probleem wat nou óók – en wéér, indien ’n mens kerkhistories na die saak kyk – in die NG Kerk kop uitgesteek het aan die orde nie (so ’n Kerkbode-brief was 50 jaar te vore ondenkbaar), maar bring hy die praktiese gevolg daarvan onder die aandag. Kom die Bybel in die gedrang, dan het dit noodwendig ’n uitwerking op die geloof van die gemeente.

Sedert hy as dosent bevestig is aan die Kweekskool op Stellenbosch, moes daar baie water in die see geloop het. Die eenstemigheid wat daar was oor die siening van die Bybel het ondertussen, so moet ’n mens hierdie briefie van hom kerkhistories verstaan, klaarblyklik verbrokkel. ’n Ander sienswyse en oortuiging het in die NG Kerk posgevat. Verhoef het bewus daarvan geword dat hierdie oortuiging deurgewerk het tot by die man (lidmaat) in die straat. Dit het hom na sy pen laat vra. Volgens die huidige beskouings, gaan hy voort, het die Bybel ’n boodskap, “maar die historiese en kultuurhistoriese verpakking waarin dit kom is bloot menslik en daarom onbetroubaar. Die Bybel is ’n “blote produk van sy tyd.” Ons moet binne die gemeenskap van die gelowiges in ’n positiewe sin “agterdogtig” wees, selfs oor “die voorveronderstellings waarmee die Bybelskrywers gewerk het.”[27] Met sò ’n verstaan van die Skrif, bly die kennis en sekerheid van die waarheid vir die kerk van die Here nie meer ongeskonde nie. Daarvan was sy vriend met die Bybel onder die arm ’n lewende bewys. Miskien is dit die rede waarom hy nog ’n konsekwensie van hierdie soort verstaan van die Skrif trek. Dit stel die NG Kerk voor ’n keuse. Hy sal of sy belydenisgrondslag moet verwerp om ruimte te skep vir die huidige beskouings, of hy sal dit – desnoods met leertug – moet handhaaf.[28]

Die briefie van professor Verhoef val natuurlik nie uit die lug nie. Baie water hét ondertussen in die see geloop. In die wetenskaplike beoefening van die teologie by die NG Kerk is aansluiting gesoek by nuwe insette en ontwikkelings, wat ook die nadenke oor die Bybel sélf geraak het. Die insig dat die Skrif benader moes word vanuit sy ménslike karakter het sedert ongeveer 1970.[29] Insigte van die sogenaamde “nuwere hermeneutiek” en die histories-kritese metode het handig te pas gekom. Die klem het geskuif van Gòdswoord na die mènsetaal waarin dit gestel is. Dikwels is dit so genuanseerde gedoen, dat die Goddelike oorsprong en gesag van die Skrif nie in die gedrang gekom het nie. Dit verteenwoordig ’n stuk eietydse teologiegeskiedenis, wat beskryf en uitgeklaar kan word. Wat professor Verhoef egter suggereer, is dat die klem in die “Skrifbeskouing van ons vriende” nog verder geskuif het. Van die ménsetaal waar in God se Woord gestel is, na mènsewoorde oor God. As een wat hierdie kentering beleef het sonder om hom self daarvoor te laat vind, moes hy uiteraard terdeë bewus daarvan gewees het dat hier ’n ommekeer gekom het sedert hy “iets oor die teks van die Ou Testament” in 1950 gesê het. Dit wat destyds so oorwoë afgewys het, het nou in die NG Kerk van toepassing geword. In die nuwe beskouing is die Skrif nou nie meer die gesaghebbende Woord van God wat tot ons kom nie, maar, soos sy eertydse kollega BB Keet (in 1959!) die godsdienswetenskaplike skool van Skrifinterpretasie getipeer het, is die Bybel die oorkonde of beskrywing van die godsdiens deur geïnspireerde godsdienstige mense wat in verskillende omstandighede en tye opgetree het en nou aan ons sy godsdienstige inhoud oorgelewer het waarop ons kan voortbou.[30] In moderne vorm het ’n Wellhauseniaanse greep het begin om hom meester te maak…

Sedert 1995 het daar in kerklike kringe ’n besondere toespitsing op die mènslike oorsprong van die Skrif gekom. Agter die wyd geduskiseerde vrae of Jona werklik in die vis was,[31] of Adam en Eva histories die eerste mense was,[32] of Jesus die Kneg van Jesaja 53 is,[33] het baie gelowiges gemeen dat die gesag van die Woord van God – en die evangelie self – hierdeur in die gedrang gebring is.[34] ’n Klompie bekommerde lidmate het selfs Die Kerkbode genader “en gesê dat daar tekens is dat die Skrifgesag in sommige gereformeerde kringe al hoe meer afgetakel word, en dat ons blad ’n plan moet maak sodat openlik hieroor gepraat kan word.” Daarom is in 1995 begin met ’n rubriek oor Die Bybel en sy gesag.[35] En, professor Verhoef was die eerste om in hierdie nuwe rubriek te skryf. Dit was toe al vir hom uit gesprekke en publikasies duidelik “dat sommige van ons jonger teoloë ’n ander definisie van die gesag van die Skrif het.”[36] In hulle denkraam kom die Bybelse geskiedenis nie met die werklikheid wat dit beskryf ooreen nie. Hierbenewens wys hy daarop dat hulle ook oortuig is dat die taal van die Bybel net in oordragtelike sin as beeldspreek en metafoor oor die werklikhede van die geloof en daarom ook van die Skrifgesag kan praat. Sy bekommernis oor hierdie benadering is “dat ons die tak afsaag waarop ons sit.” In aansluiting by artikel 5 van die Nederlandse Geloofsbelydenis, hou hy vol dat dit God behaag het om sy Woord in mensetaal en in die kleed van die geskiedenis aan ons te gee. Maar, “nie op so ’n manier dat dit ons verwar en dat sy boodskap net vir die ingewydes toeganklik is nie.” Daar is nie onsekerheid oor die verband tussen die geopenbaarde Woord en die werklikheid nie. As dit egter prysgegee word, sal die geloof van die gemeente ondermyn word.[37]

Veel meer het dus in die spel gekom as net ’n teologiese-akademiese beklemtoning en beredenering van die menslike aard van die Skrif. Vir ds JM Blignaut het die evangelie in ’n krisis gekom, omdat die Skrifgesag nou betwyfel word.[38] Soos Verhoef, het ander sy kommer met hom gedeel.[39] Hulle wou breedweg by die formulering en besluit van die 1986 Algemene Sinode oor Skrifgesag en Skrifgebruik bly staan. Juis na aanleiding van vrae nà 1980 oor die Skrif, sy gesag en sy verstaan,[40] het daardie Sinode die standpunt van die NG Kerk laat begin by die oortuiging dat die Skrif onder “die inspirasie … van die Heilige Gees tot stand gekom het (2 Tim 3:16 en 2 Pet. 1:21) en deur die blywende en onvernietigbare verbintenis tussen die Heilige Gees en hierdie geskrifte die Woord van God is waardeur Hy tot ons spreek (Heb. 4:12).”[41] “In die totstandkoming van die Skrif is daar in geen opsig afbreuk gedoen aan die skrywers se menslike selfwerksaamheid nie. Maar, dwarsdeur die proses was die Heilige Gees op ’n besondere manier werksaam om die resultaat te waarborg.” Die “Bybel is dus nie slegs ’n geloofsboek wat die getuienis van mense aangaande hulle geloof of geloofservaring bevat nie.”[42] Hiermee is amptelik gehou aan die openbaringskarakter van die Skrif as onfeilbare Woord van God. Die Algemene Sinode het hom steeds laat vind vir ’n Skrifbeskouing wat in die jare 50 nooit bevraagteken is nie.

Klaarblyklik het hierdie duidelike konfessionele standpunt waarin die openbaringskarakter van die Skrif as Woord van God gehandhaaf is, dus tog nie die meningsverskil besweer nie. Die Bybel as Góds onfeilbare Woord het onder ’n vraagteken gebly. Al meer is hy as ménsewoord in die eerste instansie, gesien en verklaar. Die weë het uiteen gegaan. Sommige wou ’n bemiddelende posisie[43] inneem, soos Geloofsverklaring 2000 dit sou doen.[44]Maar, ook dit het nie gehelp nie. Die Algemene Sinode van 1998 moes toegee dat daar oor die Bybel nie meer algemene klaarheid in die NG Kerk is nie. Vir hierdie Sinode was dit duidelik dat, so vertolk die vergadering die situasie, “die menslike karakter van die Skrif as Woord van God,” heelwat probleme bly skep. Daarom is besluit “om opnuut ’n duidelike standpunt oor die gesag van die Skrif as die Woord van God te formuleer.”[45] Terwyl die Algemene Kommissie vir Leer en Aktuele Sake hom hiermee besig hou, is die debat oor die Skrif, sy inhoud, sy historiese betroubaarheid voortgesit. Die vraag is of dit nie eerder die Goddelike karakter van die Skrif is wat problematies geword het nie? Al meer blyk dit immers ook dat die Christelike geloof, soos dit oor eeue heen bely is, nou in sigself vanuit die “nuwe” Skrifbeskouing nie net bevraagteken word nie, maar van ’n nuwe inhoud voorsien word, of ten minste verander moet word om nog enigsins op integriteit aanspraak te maak.

Van hierdie implikasie vir die geloof van die gemeente, het ’n aantal kerkrade en ringe bewus geword en hulle oortuiging gedurende 2000 in Die Kerkbode laat plaas.[46] ’n Klompie indiwidue het ook van hulle laat hoor.[47] Dit blyk ook uit die goed deurdagte antwoord van dr Gideon van der Watt aan professor Sakkie Spangenberg. Laasgenoemde het die vraag gevra of die verskillende godsdienste nie maar God se “veelkleurige genade” vertoon nie?[48] In die lig van die Skrifopenbaring kon Van der Watt dit nie aanvaar nie. Daar is maar een weg na God die Vader, naamlik Jesus Christus. Hiervan moet die Kerk van Christus bly getuig. Die nalaat hiervan is liefdelose sonde.[49] Die absolute uniekheid van die Skrif as Gód se openbaring hang klaarblyklik saam met die absolute uniekheid van die soendood en verlossing van en in Christus. Hoedat die historisiteit van die opstanding van Christus en die aanvaarding van die Skrif as onfeilbare openbaring van God, ook in verband met mekaar staan, blyk uit die reaksie van LM Erasmus op ’n radiogesprek tussen Madeleine van Biljon, Piet Naudè en Nico Koopman. Erasmus het oortuigend aangetoon hoedat laasgenoemde twee (tóé) nie duidelik oor die historiese opstanding van Christus was nie.[50] Die ommekeer in Skrifbeskouing, keer dus ook die geloof om.

Die beste voorbeeld om die verband “nuwe” Skrifbeskouing en veranderde geloofsbelydenis aan te dui, is egter die bekroone boek van Ben du Toit God? Geloof in ’n postmoderne tyd wat juis ook gedurende 2000 verskyn het.[51] Van besondere belang is natuurlik die hoofstuk oor die Bybel.[52] Volgens Du Toit – en hier begin hy – is die Bybel ’n “bundel oorgelewerde dokumente”[53] wat in die premoderne tyd tussen 900vC en 400nC[54] deur mense geskryf is.[55] “Feit is,” herhaal hy ’n standpunt wat hy reeds in die jare 80 verdedig het,[56] “dat die waarheid relasioneel is, altyd te vinde binne die verhouding (relasie) van en wisselwerking tussen insig, kennis en ervaring. In hierdie proses speel “interpretasie” altyd ’n bepalende rol: Daar bestaan nie iets soos “objektiewe feite of standpunte ” nie wat absoluut en finaal is nie. “Suiwer kennis” is ’n illusie. Ons het altyd te doen met geïnterpreteerde data. Ons sien altyd deur ’n spieël,” nooit direk, onbevange, onbemiddeld nie.”[57] Vir hom is hierdie gegewe of “feit” nie net waar van alle literatuur nie, maar ook van die Bybelse geskrifte as literatuur.[58] As ’n mens nou op ’n ander manier, konkludeer hy, na die Bybel gaan, “naamlik dat dit deur God ingegee is, is so ’n benadering onwetenskaplik en ontdaan van enige integriteit.”[59]

Du Toit besef natuurlik dat hy in terme van sy benadering die waarde, die betekenis en die gesag van die Bybel in die gedrang bring. Waarom sou ’n gewoon menslike boek aanspraak maak op gesag? “Hoekom,” vra hy tereg, “is die Bybel dan tog die vertrekpunt van ons teologiese denke en Christelike standpunte?”[60] Die enigste antwoord wat hy op hierdie indringende vraag kan gee, is omdat die Bybel “as oorsprongsdokument van die Christelike geloof eerste in die gesagslinie van die Christelike denke, standpunte en inligting staan.”[61] Dit staan histories naaste aan die gebeure en ervarings wat dit beskryf.[62] Dit is die enigste primêre toegang tot die lewe, leringe en werke van Jesus van Nasaret.[63] Dat die Bybel op hierdie manier ’n bepaalde historiese voorrang het, is nog nie die fondament vir sy gesag nie. “Hier kan,” wys hy daarop, “geen sprake wees van gesag sonder geloof in Jesus as verlosser nie.”[64] Hy bedoel daarmee dat die geloof gesag aan die Skrif toeken. Sonder die geloof, het die Bybel geen gesag nie. “Eers moet die geloof daar wees, of die tradisie waarin jy staan, en dan volg die gesag.”[65] Die geloof is ’n verbondenheid aan ’n tradisie. Dit word nie deur die Bybel (Woord) geskep nie.[66] Die Bybel word dus ondergeskik gestel aan die geloof. Hiervoor span hy – welliswaar op ’n bedenklike manier vol veralgemenings en aannames[67] – ook die geskiedenis van die Kerk in.[68]

Dit spreek dus vanself dat die inspirasieleer van die gereformeerde belydenis, die “theopneustiewonder,” dat die Skrif dit van homself sê en dat die Skrif homself uitlê, nie deur Du Toit aanvaar kan word nie. “Die probleem met so ’n standpunt is,” verseker hy sy leser, is “dat ’n mens jou nie op iets self kan beroep om hierdie iets te verifieer nie… Hier is nie ’n objektiewe arbiter wat die saak kan besleg nie.”[69] Die Bybel as voorwetenskaplike boek, geskryf deur mense, het eenvoudig nie so ’n gesag in homself nie. Wie meen om dit wel daar te vind, maak nie erns met die Bybel as ’n bundel religieuse geskrifte uit die pre-moderne tyd nie. Dit het juis die integriteitskrisis van die Christendom in die moderne en postmoderne tyd veroorsaak.[70] In die pre-moderne tyd en lewensbeeld was dit natuurlik geen probleem nie. In die moderne tyd, toe die wetenskap en kritiese denke na vore gekom het, is hierdie standpunt bevraagteken.[71] In die huidige postmoderne tyd is daar egter ’n herwaardering vir “spirituale geskrifte” uit die pre-moderne tyd. Die Bybelse geskrifte kan nou na hulle aard gelees en verstaan word.[72] Die literêre kritiek het immers aangetoon dat die waarheid wat die verhaal wil oordra, nie beïnvloed word deur die feit dat die verhaal se gegewens nie korrespondeer met die feitelike historiese werklikheid (in soverre dit bepaalbaar is) nie.[73]

Vir Du Toit kom die hermeneutiese reëls wat gevolg moet word vir die verstaan en interpretasie van Bybelse geskrifte op die volgende neer. Die Bybel is ’n voorwetenskaplike boek en die skrywers daarvan kon daarom nog nie oor die wetenskaplike inligting beskik soos wat ons dit vandag het nie. Hulle kon nie anders nie. Die algemene waarheid/boodskap wat nog steeds van toepassing bly, is derhalwe in ’n pre-moderne vorm verpak. Hierbenewens bepaal die literêre genre waarin dit gestel is, die reëls vir die verstaan daarvan.[74] In die lig van dit alles (die aard en ontstaan van die Bybelse geskrifte as pre-moderne menslik-religieuse ervarings en gebeure, en waarop die aard van die gesag wat steeds aan hierdie ou godsdienstige dokumente gegee word) kom Du Toit uiteindelik tot die slotsom dat drie faktore met betrekking tot die Bybelse boodskap èn “die beredenering van dit waarin ons (nog kan) glo as Christelike gemeenskap”[75] van deurslaggewende belang is. Die Bybel moet as ’n voorwetenskaplike oorsprongsdokument begryp word. Tweedens moet die tradisie as manier waarop die kerk voorheen daaroor gedink het (indien wel), verreken word. Derdens, die aanvaarding van die huidige konteks (interwetenskaplik) as die wêreld waarbinne ons ons keuseloos bevind.[76] Du Toit wil dus die Bybel doodernstig neem. Vir wat hy is: ’n pre-moderne religieuse dokument. Die Bybel kán nie iets anders wees nie. Vir die Christelike geloof is hierdie boek van kardinale belang. Om eietyds en met integriteit dié boek en dié geloof te verdedig, moet die boodskap daarvan voortgaande aan die pre-moderne omhulse ntfutsel word.

Die boek van Ben du Toit is nie net met die Andrew Murray-prys bekroon nie, maar is ook verwelkom.[77] Dit het aanklank gevind. Ander het daarop gewys dat hy die gesag van die Skrif as openbaring van God aantas en dat die Christelike geloof gevolglik by hom nie meer ooreenkom met die Apostolicum en aanvaarde belydenisskrifte nie. Sy “spekulatiewe Godsbegrip” is bedenklik, en dit bring byvoorbeeld die twee-natureleer en die uitverkiesing ook onder die loep van bevraagtekening.[78] Daan Strauss en Johannes Wessels, wys ook daarop dat Du Toit, wat met intellektuele integriteit in God wil glo, met ’n postmoderne relativisme en ’n wetenskaplike (moderne) bril ’n premoderne geskrif bestudeer. ’n kernmotivering vir sy geloof is die wete dat energie nie vernietig kan word nie. Die menslike lewe het energie as basis. Die energieveld is ’n spirituele wêreld wat ook op sigself ’n invloed sou kon hê op die bestaan van ’n mens voor sy/haar dood. Hulle wys daarop dat Du Toit HJ de Villiers instemmend aanhaal dat siel en liggaam nie geskei kan word nie en dat jou siel deel is van ’n kosmiese siel, wat ons God kan noem. “Hiermee tree Du Toit onbeskaamd uit die gereformeerde erfenis … en omhels die moderne panteïsme van die New Age.”[79]

Jan du Rand, Stefan Joubert, Adrio König en Jan van der Watt meen dat Du Toit tussen modernisme en postmodernisme rondskipper en hy “hou uiteindelik te min van die evangelie oor, tè min om dit nog die moeite werd te maak.”[80] Du Toit verwerp die wonderwerke, die duiwel en die maagdelike geboorte van Christus. Tereg vra hulle: “wat anders as die etiek van Jesus bly oor…?” Tog aanvaar hy die bonatuurlike “wonder” van die opstanding. Dit kry hy reg “deur die opstanding self wesenlik te verander. In die Bybel is die opstanding ’n ongelooflike wonder, by Du Toit word dit ’n vanselfsprekende deel van die natuur, omdat alles basies uit onvernietigbare energie bestaan.”[81] Dan wys hulle ook daarop dat Du Toit se behandeling van die Heilige Gees ’n ontstellende voorbeeld is “van hoeveel Christene gaan oorhou as ons sy pad loop.”[82] Lourens Erasmus het nog ’n ander perspektief bygebring. Namate Ben, skryf hy, ons “inlei in ’n bodemlose dialoog wat wentel tussen vraagtekens en kommas, sal ons elke keer weer ontdek dat die postmoderne mens nie die musiek van sy eie verlossing kan komponeer nie. Ben se poging sal nie die siele laat rus nie. Alleen maar die sola fide en die solus Christus. Genadiglik is die solas van die Reformasie nie die reste van ’n agterhaalde paradigma nie. Dit is uitdrukking van ’n onveranderlike assertio. Uit die hand van God. Vir elkeen wat die Bybel in die hand neem. Ook in hierdie tyd.”[83]

Uit God? Geloof in ’n postmoderne tyd is dit duidelik dat die Skrifbeskouing wat hierin aanvaar word, wel konsekwensies het vir die geloof van die gemeente. Gaan dit dan nie hier tòg om “die totale vermènsliking van die Woord van God”[84] nie? Dit is tog nie net die keersy van die hermeneutiese reëls wat 48 jaar gelede deur De Villiers begin is met die belydenis dat die Bybel God se Woord is omdat hy dit van homself sê, en dat hy sy eie uitleg (scriptura sui ipsius interpretes) bepaal, nie?[85] Die kennis en sekerheid van die waarheid vir die kerk van die Here bly tog nie nie ongeskonde nie. Wat nog geglo kán word, bepaal die inhoud van die geloof. Die geloof is nie meer ’n leë hand wat ontvang nie. Daar is ’n septer in, en hy swaai hom meesterlik oor die Skrif.

3. DIE OMMEKEER VAL NIE UIT DIE LUG NIE

Dit bring my terug by die twee aanhalings aan die kopstuk van hierdie artikel. Hulle staan teenoor mekaar. Gevolglik staan dit wat hulle per implikasie as die Christelike geloof veronderstel, ook teenoor mekaar. Skrifbeskouing, Skrifgesag en –verstaan in die Kerk van Christus is nie ’n om ‘t ewe saak is nie. As die weë op hierdie punt in ’n uiteenloop, staan hy inderdaad voor ’n diepgrypende krisis. Juis in die dekade waarin die NG Kerk aanhoudend soek na strukturele eenheid in die familie van sy kerke, het hy in homself eenstemmigheid oor die Skrifbeskouing én die Christelike geloof verloor. In hierdie opsig is die ware eenheid – saamgevoeg en verenig met hart en wil in een en dieselfde Gees, deur die krag van die geloof – eweneens soek.

Uit alles wat tot hier toe gesê is, moet dit duidelik wees dat die ommerkeer in Skrifbeskouing, die kern van die geloof van die gemeente raak. Dit is oortuigend deur ben du Toit, én die kritiek op sy boek aangedui. Een van die oorblywende vrae is waarom so ’n ommekeer nou juis in die NG Kerk gekom het? Die ommekeer het immers nie uit die lug uit geval nie. Dit hou sekerlik daarmee verband dat die historiese kritiek (in die algemene sin van die woord) oor die afgelope 50 jaar ’n fundamentele uitgangspunt in die teologiese opleiding van die NG Kerk geword het. Die heilshistoriese versteen en uitleg van die Skrif het op die agtergrond geraak. ’n Mens kan sekerlik ook daarop wys dat die ontwikkeling van kontemporêre teologieë binne die NG Kerk, nie met die kontrole en uitgangspunte van die aanvaarde belydenisskrifte rekening gehou het nie. Dit is opvallend dat in die teologie van apartheid (of die teologiese regverdiging van apartheid) verwysing na die Drie Formuliere van Enigheid in ’n normatiewe sin ontbreek. Dieselfde moet gesê word van die teologie van gemeentebou. Trouens, hierin word die geloof en die gemeente as sosiologiese entiteite opgeneem. Wie so aan die geloof dink, gan maklik oor die brug om die geloof te kontekstualiseer. En, van ’n nuwe inhoud te voorsien. Maar, miskien hou die nuwe inhoud van die geloof – in ’n postmoderne tyd – kerhistories in verband met die evangelie-gesinde rigting van die NG Kerk. Was dit dan nie die evangelie-gesindes wat die vrye evangeliese lied, met sy Arminiaanse inslag, ingedra het in die NG Kerk nie? En, was Johannes du Plessis dan nie, soos sy geestelike vader Andrew Murray, ’n leidsman in hierdie rigitng nie? Hierdie vrae verdien behoorlik ekklesiologiese uitklaring. Iets, wat hierdie artikel nie in die oog gehad het nie.

Die bedoeling was veel meer om die ommekeer in Skrifbeskouing, en die implikasies daarvan in die onlangse geskiedenis van die NG Kerk, aan te dui. Dit is nie net die Bybel wat in die geding is nie, maar die Here van die Bybel. Van wie die Skrifte getuig as Sy Gees dit óór hulle historisiteit heen optel en Hom aan ons openbaar. Iewers het professor Willie Jonker, wat in 1950 nog teologiese student was, onlangs weer opgemerk: “Ons mag nie toelaat dat ons gehegtheid aan die Bybel en ons aanvaarding van die betroubaarheid van God se Woord in die gedrang kom nie.”[86] Om voor die hand liggende redes.

Vox Viva
Prof Dolf Britz – Universiteit van die Vrystaat

Voetnotas

[1] FJM Potgieter: “Die Skrifbeskuoing van Barth.” Die Gereformeerde Vaandel XXIII(3) September 1954, 36.

[2] Ben du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 68, 85.

[3]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(6) Desember 1950, 25. Die redakteur van die blad dui die datum waarop Verhoef sy intreerede gehou het aan as 7 Desember 1950. In die Terugblik… op sy lewe teken Verhoef 4 Desember 1950 aan as die datum waarop hy formeel by die Kweekskool as dosent ingetree het. Sien PA Verhoef: Terugblik van ’n ‘brugbouer’. Su, sp., 2000, 48.

[4] In al sy publikasies sou Verhoef deurgaans uitgegaan van die openbaringskakater van die Ou Testament as die onfeilbare Woord van God. Reeds uit sy proefskrif blyk sy oortuiging duidelik as hy die kritiese denkskool se interpretasie van die voorsegginge van Jesaja 1-39 met goeie redes afwys. Sien PA Verhoef: Die vraagstuk van die onvervulde voorsegginge in verband met Jesaja 1-39. HAUM/JH de Bussy, Amsterdam/Kaapstad, 1950, 31 ev. Dit is eweneens duidelik dat hy nie fundamentalisties met die Skrif te werk gegaan het nie. Hy wys die chiliastiese Skrifuitleg byvoorbeeld af. (33 ev.) Hy wil die diepere sin van die Skrif handhaaf. “Waaraan ons dus behoefte het is aan ’n weg wat ons sal terugvoer na die onwankelbare fondament van die Skrif as die woord van God, om op grond van daardie Skrif, sý gedagtes na te dink en sý weë met sy volk (Kerk) en met die wêreld deur die geskiedenis na te speur.” (335) Die gevolgtrekking wat hy maak in ’n studie oor Die dag van die Here (Keulen N.V., Den Haag, 1956) is dat al die profete “met profetiese sekerheid geweet (het) dat die openbaringsgedagtes van God in die gang van die geskiedenis op die dag van Sy verskyning soos ’n brandpunt saamgetrek word, en het elkeen op sy eie manier beklemtoon dat die Here alleen in diè dag verhewe sal wees” (93). Sien ook sy duidelike oortuiging dat die Ou Testament ’n deel is van die Heilige Skrif, “wat vir ons soveel is as die Woord van God.” PA Verhoef: Die verhouding tussen die Ou en Nuwe Testament.” NGTT I(1) Desember 1959, 73. Vir ’n volledige lys van sy publikasies, sien NGTT XXI (1) Januarie1980, 12 ev. en Terugblik … a.w., 120 ev.

[5]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(6) Desember 1950, 25.

[6]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(6) Desember 1950, 33.

[7]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(6) Desember 1950, 33.

[8]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 2.

[9] Vgl. in hierdie verband Die Gereformeerde Vaandel XVIII(5) Oktober 1951, 162: “Hierdie Woord is in homself duidelik en genoegsaam, dit spreek met absolute gesag en is die onmiskenbare kenbron van die wil van God.”

[10]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 2.

[11]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 7. In hierdie artikel “Bevooroordeeldheid van die Eksegese” dui De Villiers natuurlik ook aan dat die ander kant eweneens met reeds aanvaarde vooroordele te werk gaan. Terloops, vroeg gedurende 1960 het De Villiers genuanseerd ingegaan op Rudolf Bultmann en sy interpretasie van die Nuwe Testament afgewys. Vgl. JL de Villiers: “Rudolf Bultmann en die Nuwe Testament.” NGTT I(2) Maart 1960, 3 ev.; JL de Villiers: “Die Teologie van Rudolf Bultmann.” NGTT I(4), 33 ev.; JL de Villiers: “Die Teologie van Rudolf Bultmann” NGTT I I(1) Desember 1960, 44 ev.

[12]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 10. Uitgaande van die openbaringskarakter van die Ou Testament, meen Verhoef dat die Ou Testament saam met die Nuwe Testament die getuienis omtrent Jesus Christus is. Wat hom betref, kan verantwoorde tipologie help om hieraan reg te laat geskied. Sien PA Verhoef: “Tipologie in die Ou Testament.” Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 13 ev. Sien ook PA Verhoef: Die Messiasverwagting tussen die Ou en Nuwe Testament. NG Kerk-Uitgewers, Kaapstad, 1959, veral 16 ev waar hy die Messiasverwagting van die Ou Testament in die Nuwe vervul sien. .Ook HLN Joubert erken dat dit in die gereformeerde verklaring van die Skrif om ’n Skrifgebonde bevooroordeelde metode gaan. Sien sy “Gelykenisverklaring”. Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 21 ev.

[13] As WD Jonker in 1978 “‘n Woord van waardering” teenoor professor FJM Potgieter uiter, dan maak hy in die besonder melding van laasgenoemde “se onvermoeide ywer vir die handhawing van die gesag van die Heilige Skrif.” NGTT XIX(1) Januarie 1978, 2.) Sien ook in hierdie verband E Brown: “Uit die pen van prof. Potgieter – ’n Seleksie van sy vakkunidge en populêr-gerigte Bydraes.” NGTT XIX(1) Januarie 1978, 92 ev.

[14] Sien FJM Potgieter: “Die Skrifbeskouing van Barth.” Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 31 ev.

[15]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 36.

[16]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 36.

[17]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 36.

[18]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 36.

[19]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 36.Hy betwis dus dat die vermeende foute en feile van die Skrif iets sou wees van wat van die afdalende liefde van God spreek. Van hierdie liefde van God spreek die diensknegsgestalte van die Skrif in verswakte menslike taal. Sien dies., 37.

[20]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 37. Hy verwys na Calvyn se Institusie I:7,1,5 en IV:8,7.

[21]Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) September 1954, 38.

[22] Sien byvoorbeeld JA Heyns: “Die Bybel – reël vir leer en lewe.” Die Gereformeerde Vaandel XXVI(3) September 1958, 9 ev. Hierin merk hy tiperend van ’n standpunt op: “Die Woord is wel ’n boek … maar geheel en al gans anders, die van God uitgaande en die tot Hom terugkerende (9)… Die Skrif is deur God gewil, die totaal onmisbare” (10). Die Skrif het derhlawe ’n boodskap hìèr en nòù wanneer die Heilige Gees die Skrifwoord oor die openbaringsfeit gebruik en hanteer as openbaringsfeit (10). Vgl. ook BB Keet: “Honderd jaar van teologie in voëlvlug.” NGTT I(1) Desember 1959, 6 ev. Tiperend van sy eie Skrifbeskouing is sy opmerking dat die godsdienswetenskaplike of liberale skool die Bybel as niks meer nie as die beskrywing van die ervaring wat hoogstaande godsdienstige mense uit ander tye gehad het (6).

[23] Sien bv. FN van Niekerk: “Die Skrif en die evolusieprobleem.” Die Kerkbode LXV(6) 8 Februarie 1950, 249 ev.; EP Groenewald: “Die stand van die teologiese wetenskap in Suid-Afrika.” Die Kerkbode LXIX(11) 12 Maart 1952, 506 ev.; “Bybel en Belydenis.” Die Kerkbode LXIX(20 14 Mei 1952, 721; “Die verdwyning van die duiwel.” Die Kerkbode LXXII(8) 19 Augustus 1953, 261 ev.; EP Groenewald: “Bybelvertaling en Bybelverklaring.” Die Kerkbode LXXII(13) 23 September 1953, 448 ev.; FJM Potgieter: “Die betekenis van die Bybel dir die kerkhervorming.” Die Kerkbode LXXII(13) 23 September 1953, 450 ev.

[24] In hierdie verband kan verwys word na die dle in die kommentaarreeks Korte verklaring van die Heilige Skrif vir die Afrikaanse volk wat deur die Raad van Kerke uitgegee is. PA Verhoef en JJ Müller is as eindredaksie vir onderskeidelik die Ou Testament en Nuwe Testament benoem. Sien Die Kerkbode LXVIII(13) 26 September 1951, 623. EP Groenewald het Markus in 1951 verklaar. In 1954 verskyn Hebreërs uit die pen van FC Fensham. ’n Mens kan ook verwys na die kommentaar van N Geldenhuys: Commentary on the Gospel of Luke. London, Marshall, Morgan & Scott, 1950. En natuurlik sy boek oor die Skrifgesag Supreme Authority (Marshall, Morgan & Scott, London, 1953). Dan skryf hy ook ’n hoofstuk “Authority and the Bible” in Carl Henry (Ed): Revelation on the the Bible (Baker Bookhouse, Grand Rapids, 1958).In The New International Commentary on the New Testament, waarvan Stonehouse van die Westminster Theological Seminary die redakteur was, het JJ Muller die Epistles of Paul to the Philippians and to Philemon (Eerdmans, Grand Rapids 1955) behartig.

[25] Redaksioneel: NGTT I(1) Desember 1959, 1.

[26] Vgl. sy brief “Die Algemene Sinode moet kies.” Die Kerkbode 166(9) 18 Mei 2001, 11.

[27]Die Kerkbode 166(9) 18 Mei 2001, 11.

[28]Die Kerkbode 166(9) 18 Mei 2001, 11.

[29] Sien vir hierdie ontwikkeling TJ Pienaar en RM Britz: “Van akkommodasie tot kwessie: die verhaal van Skrifbeskouings in die NG Kerk sedert 1963.” NGTT 42(3&4) September en Desember 2001, 369 ev., veral 372 ev.

[30] Sien BB Keet: “Honder jaar van teologie …” a.w., 6.

[31] R Terblanche: Ons moet met mekaar oor Jona en die vis verskil.” Die Kerkbode 157(2) 2 Februarie 1996, 11; “Jona en die vis?” Die Kerkbode 157(3) 9/10 Februarie 1996, 9; Fritz Gaum: “Rus oor Jona en die vis?” Die Kerkbode 158(4), 7.

[32] Sien Die Kerkbode 162(12) 1 Maart 1999, 4: “Julle moet iets oor die Bybel vir ons sê.” Vgl. ook die briewe van Eduan Naude:”Ruda Landman en Adam en Eva” in Die Kerkbode 162(13) 12 Mei 1999, 5 en diè van Willem Faurie: “Die Kerk laat Ruda so glo.” Die Kerkbode 162(15), 11/12 Junie 1999, 8. Louis Jonker was ook van mening dat “Ruda Landman … moedig opgetree (het).” Die Kerkbode 162(16), 7. Hermie van Zyl het weer ’n ander vraag gevra: “Wie is diè wat saam met Ruda glo?” Die Kerkbode 163(3) 6 Augustus 1999, 12.

[33] Sien vir hierdie debat Fanie Snyman: “Is Jesus die Kneg van Jesja 53?” Die Kerkbode 162(13) 21 Mei 1999, 4; JG du Plessis: “Diè verklaring van Jesaja 53 skep probleme.” Die Kerkbode 163(1) 9 Julie 1999, 5. Sien ook die briewe in Die Kerkbode 163(2) 16 Julie 1999, 5 en Fanie Snyman: “Moenie dat ons mekaar verdag maak as ons oor Jesaja 53 verskil nie.” Die Kerkbode 163(6), 27 Augustus 1999, 6. (Kyk ook Fanie Snyman: Jesaja 53 geen voorspelling van Jesus.)

[34] Sien die opmerking van Fritz Gaum: “Rus oor Jona en die vis?” Die Kerkbode 158(4), 7. “Die rede waarom hierdie saak die gemoedere so gaande gemaak het, is veral omdat die gesag van die Skrif as Woord van God na die mening van baie hierdeur in die gedrang gebring is.”

[35] Sien “Die Skrif bedreig?” Die Kerkbode 156(2) 28 Julie 1995, 6.

[36] PA Verhoef: Die Kerkbode 156(2) 28 Julie 1995, 6.

[37]Die Kerkbode 156(2) 28 Julie 1995, 6. Vgl. ook sy uitspraak: As die Bybelse gegewens in terme van sy geskiedenis en taal self relatief is, in die sin van ongeskik om die werklikheid van die geloof te beskryf, dan is elke besinning oor die waarhede van die Skrif relatief. So word naïewe realisme vir teologiese relatiwisme ingeruil.

[38] Sien M Blignaut: “Evangelie in krisis, omdat die Skrifgesag betwyfel word.” Die Kerkbode 155(23) 30 Junie 1995, 7.

[39] Sien Jaap Kies: “Bybelgesag is nie so ’n ingewikkelde saak nie.” Die Kerkbode 157(8) 29 Maart 1996, 7. Ook PC Potgieter: Geloof en waarheid.” Die Kerkbode 157(27) 18 Oktober 1996. 7. Aan die begin van 1997 het die Moderamen van die Sinode van die Wes-Kaap ’n verklaring oor die Skrifgesag gemaak om “rus in die gemoedere (te) help bring.” Sien “Rus oor Jona in die vis?” Die Kerkbode 158(4) 14/15 Februarie 1997, 7. Hierin sluit hulle aan by die besluit van die 1986 Sinode oor die gesag en aard van die Skrif. Dan wys hulle daarop dat ivm die gesprek rondom Jona, “geen kerklike vergadering al ooit die historisiteit van jona ontken het nie.” Daarom moet daar gewaak word dat wetenskapsteorieë oor Bybelboeke so aangebied word dat dit afbreuk doen aan die gesag van die Bybel as God se Woord en die geloof van Christene daardeur ondermyn (7). Vgl. ook “Is die Bybel ooit Gods Woord?” Die Kerkbode 160(15) 12/13 Junie 1998, 4.

[40] Vir meer besonderhede hieroor, sien Pienaar en Britz: a.w., 379 ev.

[41]Agenda vir die sewende vergadering van die Algemene Sinode van die Nederduitse Gerefromeerde Kerk te Kaapstad, 1986, 56. Sien ook Handelinge van die Algemene Sinode van die Nederduitse Gereformeerde Kerk te Kaapstad 1986, 592.

[42]Handelinge van die Algemene Sinode van die Nederduitse Gereformeerde Kerk te Kaapstad 1986, 592.

[43] By voorbeeld Ben du Toit van die Teologiese Fakulteit van Stellenbosch: “Skrifgesag in krisis.” Die Kerkbode 156(16) 3 November 1995, 5; “Skrifgesag: gelowige kerklidmate moet hulle skaar by gelowige wetenskaplikes.” Die Kerkbode 156(18) 17 November 1995, 5. Hy laat hom nie meer vind vir ’n “fundamentalistiese” omgang met die Skrif nie, maar wil ook nie ’n jota of titteltjie van die Christelike geloof prysgee nie. Nog ’n voorbeeld van hiervan is die standpunt van die Dosenteraad van Stellenbosch, wat op versoek van die Kuratorium in Die Kerkbode 158(2) 31 Januarie 1997 gepubliseer is. Hulle vereenselwig hulle “volledig” met Skrifgesag en Skrifgebruik, soos aanvaar deur die Algemene Sinode van 1986. Dan verdedig hulle ook hulle akademiese verantwoordelikheid “om op vakwetenskaplike terrein kennis te neem van alle nuwe ontwikkeling en … navorsing. Die omgang hiermee, sê hulle, laat maklik spanning ontstaan met die “tradisioneel gevestigde opvattinge binne die breëre geloofsgemeenskap.” Maar, dit moet daar wees. Die bybelwetenskappe vervul ’n “noodsaaklike verkennende rol om met heelwat van die nuwe metodes en insigte krities om te gaan, en voorlopige resultate te voorsien.” Dit moet hierdie wetenskappe op ’n deursigtige en verstaanbare manier akademies, èn met die gelowige gemeenskap in die kerk, deel. Laastens aanvaar hulle dat die resultate van “ons teologiese arbeid uiteindelik deur die geloofsgemeenskap beoordeel sal word, juis omdat ons glo dat die Heilige Gees … aan die geloofsgemeenskap geskenk is” (8). Vir dr JA Breytenbach het die dosente die deur oopgemaak vir ’n menigte benaderings wat nie Skriftuurlik verantwoordbaar is nie. Hy meen dat hulle uitgangpunt by die interpretasie van die Skrif, wat ot ons kom as geskiedkundige menslike geskrifte, en nie by die uitleg van die Woord van God nie. Sien sy artikel” Debat oor gesag van die Skrif.” Die Kerkbode 158(13), 16 Mei 1997, 13. Sien ook die antwoord van die Dosenteraad: Een benadering, baie metodes. Die Kerkbode 158(13) 16 Mei 1997, 13.

[44] In hierdie verband kan verwys word na die hoofartikel in Die Kerkbode 156(8) 20 Oktober 2000: Die Bybel praat die waarheid, maar verskillend.” Daarin word ’n uittreksel gemaak van wat in hierdie geloofsverklaring oor die Skrif staan, en wat dit beteken. Veelseggend is die volgende opmerking: “Die Bybel, hoe ons dit moet verstaan, hoe ons die ‘foute’ daarin moet verklaar, wàtons letterlik moet opvat en wat nie – bly een van die stekelrigste kwessies van ons geloof. Dit is ook hier waar die weë van gelowiges en gelowiges skei. Want die meer letterlike verstaners van alle dele van die Bybel – die fundamentaliste – twyfel gou aan die egtheid van di egeloof van diegene wat ’n oper Skrifbeskouing daarop nahou – sê maar oor die skepping in letterlik ses dae. En die ‘oper’ Bybellesers gewaar ’n soort naïwiteit by die fundamentaliste, en soms ’n soort verbetenheid wat vir hulle onaanvaarbaar is.” Die rigting waarin geloofsverkalring 2000 die uitkoms uit hierdie dilemma soek, is om “nie alle medeldelings in die Bybel op presies dieselfde wyse te verstaan nie.

[45]Handelinge Algemene Sinode van die NG Kerk van Suid-Afrika 1998, 1.3, 465. Die Kommissie het ondertussen ’n Konsep-verslag die lig laat sien. Sien http://www.ngkerk.org.za. Hoewel die verslag sy uitgangspunt neem in die menslike karakter van die Skrif -” oor die menslike “foute” in die Bybel moet ons voel soos oor die littekens in Jesus se hande en voete” – bly hy uiteindelik daarby dat die “formele gesag van die Bybel as kanon ten diepste gefundeer is in in sy materiele boodskap en nie in die feit dat die kerk dit as sodanig aanvaar nie.” Die Skrif het wel binne die verbondsgemeenskap ontstaan, maar is in die eerste instansie nie ’n produk daarvan nie maar die maatstaf waaraan die kerk gemeet moet word. As kanon staan die Skrif krities teenoor die kerk. Nie die letter nie, maar die Gees is in hierdie verband deurslaggewend. Juis omdat die Heilige Gees die Skrif geïnspireer het. Die inspirasie van die Gees, sê die verslag, omvat die interpretasie van die Skrif in die Skrif self, maar ook die vertolking daarvan in die verkondiging tot op die hede. Die inspirasie van die Skrif moet dus verstaan word as ’n historiese proses van menslike bemiddeling, mondelinge en skriftelike oordrag binne die verbondsgemeenskap deur die eeue, waarby die gemeenskap as geheel, en sommige indiwidue in die besonder ’n rol gespeel het. In die lig van die gebeure in die Nuwe Testament en onder leiding van die Heilige Gees as die groot Vertolker, is dit moontlik om die boodskap van die gebeure in die Ou Testament beter te verstaan in die lig van die Nuwe. Maar sonder die Oue sou dit totaal onmoontlik wees om die Nuwe te begryp. So is die Skrif as geheel God se openbaring aan ons. Vgl. in hierdie verband die volgende standpunt van die konsepverslag: In die Skrif word vir ons geen geïsoleerde kennis van God opsigself, los van die skepping en die mens gegee nie, maar ons leer God ken uit sy geskiedenis met sy skepping. Alles in die Skrif draai om hierdie geskiedenis. Daarom is historiese feite vir die Skrif belangrik. Sonder die historiese gebeurtenisse van die uittog, die kruis, die leë graf, het die Bybel geen boodskap nie. Maar, sonder interpretasie van die historiese gebeure is die “feite” op sigself stom. Vir die regte intepretasie is ons afhanklik van God se Woord en die Gees. Daarom vertel die Bybel nie maar net feite sonder meer nie, maar wel (on)heilsfeite, dws feite plus interpretasie. Die Skrif is derhlawe geïnteresseerd in die betekenis van feite. Die Bybel is self reeds interpretasie wat in elke tyd opnuut vertolk moet word. Die hele proses staan onder inspirasie en leiding van die Gees.

[46] Ander voorbeelde hiervan is: Kerkraad van Machado-Boven. “Verbintenis aan die onfeilbare Woord van God.” Die Kerkbode164(5) 17 Maart 2000, 15; P de Kock: “Memel kla die NG Kerk aan.” Die Kerkbode164(12) 16 Junie 2000, 12. Die opskrif wat aan die standpunt van die Kerkraad gegee is, kom ongelukkig nie ooreen met die strekking en intensie van sy bedoeling nie. Kerkraad: NG Kerk Brakpan-Suid: “Verklaring van die Kerkraad.” Die Kerkbode 165(5) 1 September 2000, 4. Kerkraad: NG Kerk Eendekuil. “Verklaring deur die Kerkraad.” Die Kerkbode 165(6) 15 September 2000, 15; Besluit Kerkraad Linwoodrif.” Die Kerkbode 165(6) 6 Oktober 2000, 15; Kerkraad van Oudtshoorn-Park. “Besluit van die Kerkraad.” Die Kerkbode 165(8) 20 Oktober 2000, 15; “Besluite NG gemeente Heidelberg.” Die Kerkbode 165(8) 20 Oktober 2000, 15; “Besluit Kerkraad Bloemhof-Oos.” Die Kerkbode 165(8) 20 Oktober 2000, 15; Besluit Ring van Lichtenburg.” Die Kerkbode 165(8) 20 Oktober 2000, 15; Besluite Ring van Mosselbaai.” Die Kerkbode 165(8) 20 Oktober 2000, 15; Besluite Ring van Uitenhage.” Die Kerkbode 165(8) 20 Oktober 2000, 15; Kerkraad van NG Gemeente Riversdal-Wes. “Verklaring van die Kerkraad.” Die Kerkbode 165(9) 3 November 2000, 15; Sien ook Ring van Zeerust. “Besluit van die Ring.” Die Kerkbode 165(10) 17 November 2000, 19; “Besluite Kerkraad Secunda.” Die Kerkbode 165(10) 17 November 2000, 19; Kerkraad: NG Gemeente Mondeor. “Verklaring van die Kerkraad.”, Die Kerkbode 165(14) 15 Desember 2000, 15: “Ons getuig dat die Bybel die gesaghebbende Woord van God is waarin die wil van God en die leer van die verlossing voldoende vervat is. Ons glo dat God Sy Woord deur die Heilige Gees op betroubare wyse in mensetaal aan ons gegee het … ons verwerp enige aanspraak wat beweer of suggereer dat die Bybel ’n onbetroubare geloofsdokument is, of bloot net ’n boek wat menslike gedagtes en ervarings oor God bevat.”

[47] C Saayman: “Luister goed na die geskiedenis.” Die Kerkbode 164(8) 21 April 2000, 7; PA Verhoef: “Memel het dalk gelyk.” Die Kerkbode 165(1) 21 Julie 2000, 12; H Casaleggio: “Watter Olifant?” Die Kerkbode 165(1) 21 Julie 2000, 12; Pieter Potgieter: “Belydenis, kerkbeleid en debat.” Die Kerkbode 165(9) 3 November 2000, 6; MM Niewoudt: “Moeder ek kla u aan.” Die Kerkbode 166(4), 9; T Pienaar: “Gesag van die Woord.” Die Kerkbode 166(10) 1 Junie 2001, 10.

[48]Die Kerkbode 165(4) 18 Augustus 2000, 9. Dit is duidelik dat sy Skrifbeskouing, naamlik dat hierdie boek primêr religieuse geskrifte van antieke mense is, hom by hierdie standpunt gebring het. Sien sy Perspektiewe op die Bybel – God se woord in mensetaal. JL van Schaik, Pretoria, 1998.

[49] Sien Die Kerkbode 165(5) 1 September 2000, 7. Dit gaan in die sending om hoe God Drie-enig, skryf hierdie sendeling, hom in die Ou en Nuwe Testament openbaar het en ons Hom deur die werking van die Heilige Gees as die lewende Here in ons lewe leer ken en ervaar (7). Sien ook Dirk Mybrugh: “Die Skrif werp helder lig op die verlossing van heidene.” Die Kerkbode 165(6) 15 September 2000, 7.

[50] Sien LM Erasmus: “Dankie Madeleine, sorry Piet, Nico.” Die Kerkbode 164(10) 2 Junie 2000, 7. Sien ook Jan Mostert: “Dankie Lourens!” Die Kerkbode 164(12) 16 Junie 2000, 5. En, Piet Naudè: Dankie Flip, sorry Lourens.” Die Kerkbode 164(12) 16 Junie 2000, 5.

[51] CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000.

[52] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 63 ev.

[53] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000,64.

[54] Soos feitlik alle oorsprongsgeskrifte van godsdienste, sê hy, is dit baie moeilik om die ontstaansgeskiedenis daarvan te rekonstrueer. B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000,69. Wat hom betref het hierdie geskiedenis hom in die 1500 jaar tussen 900vC en 400nC afgespeel. God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 72.

[55] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 65.

[56] Sien JVW van Huyssteen & B du Toit: Geloof en Skrifgesag. ’n Analise van die Skrifverstaan na aanleiding van die Rapport ‘God met ons’. NG Kerkboekhandel, Pretoria 1982. Sien verder Pienaar en Britz: a.w., 378 ev.

[57] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 67.

[58] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 67.

[59] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 68.

[60] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 68.

[61] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 68.

[62] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 80.

[63] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 80.

[64] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 81.

[65] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 81.

[66] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 81. Die Bybel kan die geloof(stradisie) wel versterk.

[67] Net die driedeling premodern, modern en postodern om die totale geskiedenis te sistematiseer, klop nie met die geskedenis-as-werklikheid nie. Dit is ’n konstruksie wat op die geskiedenis gewerp word. Juis die historiese-kritiek het di eonhoudbaarheid van dergelyke konstruksies (Hegel: tese-sintese-antitese) aangetoon. Sien ook die brief van PA Pienaar: “Ben du Toit se boek is ‘pynlik’.” Die Kerkbode 166(9) 18 Mei 2001, 10.

[68] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 83. Volgens Du Toit was daar gedurende die eerste 300 jaar van die kerk se geskiedneis nie ’n Bybel soos ons dit vandag ken nie. Gedurende daardie periode is die geloofsbelydenisse vir die doeleindes van die groei van die kerk en godsdienstige onderrig in die kerk geformuleer. Geloof gaan dus aan die Bybel vooraf. In die geskiedenis het die Bybel daarna ook nie so ’n belangrike rol gespeel nie. Gedurende die Middeleeue het simbole byvoorbeeld ’n baie belangrikers posisie in die kerklike lewe ingeneem. Tewens, die latynse bybel was eintlik ontoeganklik. Eers met die Hervorming kom die Bybel in die sentrum. Maar, nou was daar agv die vertalings ’n veelheid van intepretasies in omloop gebring (83). Met die ondertekening van belydenisskrifte is “beheer geplaas op die juiste interpretasie van die Bybel,” soos in gereformeerde tradisie (84).

[69] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 85.

[70] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 87.

[71] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 88.

[72] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 90.

[73] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 74.

[74] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 79.

[75] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 92.

[76] B du Toit: God? Geloof in ’n postmoderne tyd. CLF-Uitgewers, Bloemfontein, 2000, 92.

[77] Sien byvoorbeeld Len van Zyl: “Du Toit boek ontken nie God se almag.” Die Kerkbode 167(1) 20 Julie 2001, 12; Lucius Dreyer: “Ben du Toit is van God gestuur.” Die Kerkbode 167(1) 20 Julie 2001, 12; Professor Hentie Boshoff: “Verstaan briefskrywers Du Toit reg?” Die Kerkbode 167(1) 20 Julie 2001, 12.

[78] P Boshoff ea.: “Ben du Toit ‘dui die verkeerde weg aan.’ Die Kerkbode 165(46) 15 Junie 2001, 10. “Om nou die Skrif by hierdie denkraam (die postmodernsime – RMB) te probeer aanpas, sal uiteindelik fataal vir die Christelike geloof wees (10).”

[79] Sien Daan Strauss en Johannes Wessels: “Geloof in ’n posmoderne tyd.”Woord@Bergendal 1(1) April 2002, 5

[80] Sien Forum: “Tè min bly oor.” Die Kerkbode 167(3) 17 Augustus 2001, 10.

[81] Daan Strauss en Johannes Wessels teken hierby aan dat “die natuurwet … as ‘t ware die gesag aan die evangelie (gee)!” Sien Daan Strauss en Johannes Wessels: “Geloof in ’n posmoderne tyd.” Woord@Bergendal 1(1) April 2002, 5.

[82] “Té min bly oor.” Die Kerkbode 167(3) 17 Agustus 2001, 10. In hierdie verband moet ook verwys word na Flip Theron se fyn gesnede resensie van Du Toit se boek. “‘God?’ moes lankal in Afrikaans verskyn het.” Die Kerkbode 165(7) 6 Oktober 2000, 12.

[83] Lourens Erasmus: “Luther se ‘assertiones’ en Ben se vraagtekens.” Die Kerkbode 167(3) 17 Augustus 2001, 10.

[84] Sien Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 2.

[85] Sien JL de Villiers: “Bevooroordeeldheid van die Eksegese.” Die Gereformeerde Vaandel XVIII(1) Maart 1954, 10.

[86] “Willie Jonker: Skaamteloos Christen.” Die Kerkbode 166(12) 14 Junie 2001, 9.